تمام عمرم مسافر بوده‌ام و آن‌قدر خوش‌شانس بودم که خانواده‌ای داشتم که برای تجربه سفر به مکان‌های جدید اولویت قائل بودند؛ بدین‌گونه بود که تمام دوران کودکی‌ام در سفر گذشت. این روزها نوبت برادرزاده‌ام است؛ او که در دوسالگی هفت کشور را به چشم دیده است، در آستانه تبدیل شدن به شهروندی جهانی است.
هرچند سفر رفتن با کودکان، در هر سنی که باشند، به نظر وحشتناک و کلافه‌کننده می‌آید، کارشناسان معتقداند که سفر نقش بسیار مهمی در رشد کودکان دارد. سفر دنیای کودک را بزرگ‌تر می‌کند، حس همدلی نسبت به تفاوت‌های فرهنگی را در کودکان پرورش می‌دهد و به آنان کمک می‌کند که خود را با موقعیت‌های در حال تغییر سازگار کنند. سفر حتی به شکل‌گیری و رشد مهارت‌های زبانی در دوران نوزادی کمک می‌کند.
دکتر رابین هنکاک، کارشناس آموزش فراگیر از کالج بنک استریت در گفتگوبا نشریه Travel + Leisure، به مزایای سفر در دوران کودکی اشاره می‌کند: «کودکان در طول سفر از همان سن پایین یاد می‌گیرند که چگونه روابط مفید و ارزشمندی را علی‌رغم تفاوت‌های بسیار ایجاد کنند. سفر قابلیت خلق روایتی جدید را دارد که به کودکان یاد می‌دهد به شباهت‌های خود با دیگران پی ببرند و بنیان مستحکمی را، به‌ویژه در همان اوان کودکی ایجاد کنند. به کمک سفر می‌توانیم نسلی را پرورش بدهیم که می‌داند چگونه زندگی کند و چگونه در کنار دیگران زندگی مسالمت‌آمیزی داشته باشد.»
برادرزاده‌ام خوراک لوبیا را اولین بار در لاگواردیای هاوانا خورد، می‌دیدم که چطور تک‌تک لوبیاها را برمی‌دارد و نگاهشان می‌کند، انگار که می‌خواست آزمایششان کند. وقتی داشت پاهایش را در دریای مرده فرو می‌کرد و به سرعت عقب می‌کشید، نگاهش می‌کردم و از ژله خوردنش زیر سایه آلاچیق میدان دومو در فلورانس لذت بردم.
شاید او این ماجراجویی‌ها را یادش نباشد، اما دکتر هنکاک معتقد است این تجربه‌ها حتماً بر رشدش اثر خواهد گذاشت. مغز در پنج سال نخست زندگی، به خصوص سه سال اول سریع‌ترین رشد را دارد. بنابراین اگر کودک از بدو تولد تا سه سالگی بین افرادی باشد که تفاوت‌هایی با او دارند، تجربه زندگی با مردم متفاوت برایش عادی‌سازی خواهد شد.
به نقل از دکتر هنکاک «چنانچه کودکان را به سفر ببریم و نقش‌های‌شان را به عنوان شهروندان جهان در سفر به آنان آموزش دهیم، می‌توانیم مطمئن باشیم که پیام شهروند جهانی را تا دوران بزرگسالی به خاطر خواهند سپرد. اگر عادت یا سنتی را از دوران کودکی شروع کنید، آن عادت تا پایان عمر به شالوده جهان‌بینی‌تان تبدیل خواهد شد».
اریکا لوی، دانشیار علوم ارتباطات و اختلال‌های ارتباطی در کالج تیچرز دانشگاه کلمبیا معتقد است سفر کردن با خردسالان، حتی نوزادان شش ماهه، به رشد مهارت‌های زبانی‌شان کمک می‌کند. «می‌دانیم که نوزادان صداها را به شیوه‌ای متفاوت از بزرگسالان درک می‌کنند. هرچه نوزادان بزرگ‌تر می‌شوند، توانایی‌شان برای تشخیص دادن بسیاری از صداها و آواهای گفتاری زبان‌های دیگر کمتر می‌شود. بنابراین اگر نوزادان را از همان ابتدا در محاصره آواهای گفتاری از تمام زبان‌های دنیا قرار بدهیم، توانایی اولیه‌شان برای تشخیص آواهای زبان‌های مختلف تقویت می‌شود و این توانایی در آینده به پرورش مهارت‌های زبانی‌شان کمک خواهد کرد».
به‌علاوه به نظر دکتر هنکاک وقتی کودکان به میهنشان برمی‌گردند، تجربه‌های زیسته‌شان در مدرسه واقعاً به کارشان می‌آید و موجب پیشرفت تحصیلی‌شان می‌شود. «تجربه‌های سفر باعث می‌شود که آمادگی و اشتیاق بیشتری برای تجربه چیزهای جدید داشته باشند و در مقابل موقعیت‌ها یا افراد ناآشنا کمتر محتاط باشند. شکی نیست که سفر در کودکی موجب از بین رفتن پیش‌داوری‌ها و تعصبات بی‌جا می‌شود».
رعایت توصیه‌هایی که در ادامه می‌خوانید، کمک می‌کند تا بهترین و مفیدترین تجربه سفر را برای فرزندتان خلق کنید.
گشتی در محله‌ها بزنید
به نقل از دکتر هنکاک، هرچند بازدید از جاذبه‌های گردشگری مشهور فوق‌العاده است، قدم زدن در محله‌های مقصد سفرتان نیز یکی از به‌یادماندنی‌ترین و تأثیرگذارترین لحظات را برای فرزندتان خلق می‌کند. مغز کودک ارتباطات را برمبنای آن‌چه برای‌اش آشنا است، ایجاد می‌کند. «وقتی در ونیز هستید، گردش در گرند کانال را فراموش نکنید و وقتی به پاریس سفر می‌کنید، حتماً از برج ایفل دیدن کنید، اما آن تجربه‌هایی به یاد کودک می‌ماند که بتواند با آنها ارتباط برقرار کند. پس برای آن‌که سفر برای فرزندتان مفید و به‌یادماندنی باشد، محله ساکتی را پیدا کنید و در آن قدم بزنید؛ حتماً افرادی را در حال جارو کردن حیاط جلوی خانه‌شان خواهید دید و به دستفروش‌های دوره‌گرد برخورد خواهید کرد. این خاطره‌ها بسیار معنادارتر است و فرزندتان با برشی از زندگی روزمره مردم اقصی نقاط دنیا آشنا خواهد شد».
رسم یا سنتی را هنگام سفر باب کنید
سنت‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا با سفر ارتباط برقرار کنند. برای مثال من و خواهرم در دوران کودکی عادت داشتیم که بطری‌های سودا را از کشورهای مختلف جمع کنیم. دکتر هنکاک می‌گوید: «سنت‌ها برای کودکان ارزشمند و معناداراند. هر آن چیزی که با دنیای کودکی ارتباط داشته باشد، تجربه ارزشمندی برای کودکان به شمار می‌آید».
از فرزندتان بخواهید با کودکان دیگر بازی کند. بنا به نظر اریکا لوی، قرار گرفتن کودکان در گروهی متشکل از هم‌سالان خود به رشدشان کمک می‌کند، حتی اگر کودکان به زبان مشترکی صحبت نکنند. «فرزندتان را با کودکان دیگر آشنا کنید تا در کنار هم بازی کنند، یاد بگیرند و روش‌هایی را برای برقراری ارتباط پیدا کنند. به‌این‌ترتیب فرزندتان می‌فهمد که همه به زبان مادری‌اش حرف نمی‌زنند».
سفرتان را به بازی تبدیل کنید
لوی توصیه می‌کند که از فرزندتان بخواهید به چیزهایی که برای‌اش جدید است، اشاره کند. «مثلاً از او بخواهید که سه چیزی را که قبلاً در میهن ندیده است، نشان بدهد. می‌توانید این کار را به بازی مفرح شکار گنج تبدیل کنید».
از قبل فرزندتان را آماده کنید
به نظر اریکا لوی آماده کردن فرزندان برای تجربه‌های سفر بسیار مهم است. «از قبل به فرزندتان بگویید که دچار جت لگ خواهد شد یا اگر فرزندتان به خاطر سفر مضطرب و عصبی است، اسباب‌بازی خاصی را با خودتان به هواپیما ببرید. در نهایت لازم نیست خیلی نگران باشید، چون کودکان بهتر از ما خود را با موقعیت‌های جدید تطبیق می‌دهند».
نقش سفر در رشد کودکان
مزایای سفر بی‌شمار است؛ تجربه‌های فرهنگی، طعم‌های ناب و لذیذ، مناظر چشم‌نواز و نفس‌گیر، ماجراجویی‌های جدید و تقویت پیوندهای خانوادگی فقط چند نمونه از فایده‌های سفر است. اگر والدین چنین تجربه‌ای را در سن پایین برای فرزندشان خلق کنند، اشتیاق به سفر در وجود کودک نهادینه می‌شود و تأثیر مهمی بر رشدش میگذارد.
هرچند برخی والدین فکر نمی‌کنند که سفر چنین فایده‌ای برای خردسالان داشته باشد، چون معتقداند کودکان چیزی از سفر به خاطر نخواهند آورد، اما پژوهش‌های متعدد اثبات کرده است که این تجربه‌های ارزشمند نقش بسزایی در رشد کودک دارد. تجربه سفر دقیقاً مانند کتاب خواندن در سن پایین است، مهارت‌هایی که در اثر چنین خاطراتی کسب می‌شود، بی‌نظیر است و هیچ جایگزینی ندارد. هنوز متقاعد نشده‌اید؟ دلایلی برای‌تان می‌آوریم تا ثابت کند پرورش کودکی که عاشق سفر است، برای رشدش مفید است.
1ـ سفر ذهن کودک را باز می‌کند
یکی از بهترین مزایای سفر این است که سفر ذهن را باز می‌کند. سفربازها به قول مارک تواین «افرادی هستند که شناخت گسترده‌تری از وجود واقعی چیزها دارند و همه چیز را همان‌طوری که هست، می‌بینند، اما مردمی که تمام عمرشان را در گوشه‌ای از این کره خاکی به بطالت می‌گذرانند، تا نوک دماغشان را بیشتر نمی‌بینند». سفر موجب شکوفایی می‌شود و اهل سفرها همه چیز، از جمله زبان و تفاوت‌های فرهنگی را که بعداً به مشابهت‌ها تبدیل می‌شود، از سفر یاد می‌گیرند.
سفر اثر معجزه‌آسایی بر ذهن کودکان دارد؛ سفر هم موجب آگاهی فرهنگی می‌شود و هم جرأت ماجراجویی کردن و آموختن تجربه‌های جدید و هیجان‌انگیز را در کودکان به وجود می‌آورد. سفر رفتن به مثابه آموزشی است که ذهن کودکان را از طریق غوطه‌وری کامل در زمینه آموزشی باز می‌کند و بدون شک بر یادگیری در کلاس درس برتری دارد. هرچند مسافرت با کودکان، به‌ویژه خردسالان زیر 5 سال در ابتدا دردسر بزرگی به نظر می‌رسد، اما سفر فرصت بی‌نظیری برای این فرشته‌های کوچک است تا درس‌های ارزشمندی را در مدرسه‌ای به گستردگی جهان یاد بگیرند؛ این آموزش مستقیم حتی برای کوچک‌ترین کودکان نیز مفید است.
2ـ سفر مسئولیت‌های جدیدی را به کودکان می‌آموزد
زندگی در سفر با زندگی در کنج خانه از زمین تا آسمان تفاوت دارد و همین تفاوت‌ها بخشی از جادوی سفر است. در طول سفر مجبور می‌شویم از عادت‌های همیشگی و کارهای روزمره‌مان فاصله بگیریم. سفر به کودکان کمک می‌کند تا نقش‌های جدیدی را از طریق تصمیم‌گیری و پرورش مهارت‌ها بپذیرند. برای مثال حتی قبل از سوار شدن به هواپیما می‌توانید فرزندتان را تشویق کنید که چمدانش را خودش ببندد تا به این ترتیب ارزش و اهمیت نظم و بسته‌بندی را یاد بگیرد، درباره وسایل لازم تصمیم بگیرد و مسئولیت وسایل خودش را قبول کند.
کودکان خود را از طریق تجربه سفر با وظایف حرفه‌ای مانند پیمایش روی نقشه، یافتن مکانی جذاب برای بازدید کردن یا انتخاب مکانی مناسب برای غذا خوردن وفق می‌دهند. نقش‌ها و مسئولیت‌های سفر مهارت‌های جدیدی را هم به کودکان و هم به والدین یاد می‌دهد؛ مهارت‌هایی که به یاد کودک می‌ماند تا در آینده آنها را در حوزه‌های دیگری از زندگی پیاده کند.
3ـ سفر بنیان خانواده را تحکیم می‌کند
چه خود و فرزندتان با هم سفر کنید، چه تمام خانواده با هم باشید، معروف است که سفر کردن پیوندها را تقویت می‌کند؛ پیوندهای بین اعضای خانواده، بین خواهران و برادران، بین مادر و دختر یا پدر و پسر و از همه بهتر پیوند بین همسران در اثر سفر محکم‌تر می‌شود.
خانواده‌ها هنگام سفر در طیف وسیعی از تجربه‌های گوناگون سهیم می‌شوند؛ همین تجربه‌های مشترک است که پیوند خانواده‌ها را تقویت می‌کند. تجربه مشترک چه ماهیگیری با پسرتان باشد، چه پختن غذایی محلی باشد، تجربه فرهنگی بی‌نظیری است که باعث می‌شود لذت بیشتری از سفر ببرید و حس ماجراجویی‌تان تقویت شود. سفر فرصتی ایده‌آل برای خاطره‌سازی برای تمام خانواده است، خاطراتی که در سفر خلق می‌کنید، مهمتر از کالاهای مادی است که حین سفر جمع می‌کنید.
4ـ سفر به پیشرفت تحصیلی کمک می‌کند
سفرهای در طول زندگی به کودکان تجربه‌های یادگیری زنده‌ای ارائه می‌دهد که مفاهیمی که آنها در مدرسه مطالعه می‌کنند را تجسم می‌کند و برایشان قابل فهمتر می‌سازد. تجربه‌های واقعی سفر، دروسی که در کلاس درس آموخته می‌شود را تحکیم می‌کند و به دانش آموخته شده در محیط تحصیلی غنای بیشتری می‌بخشد، بنابراین می‌توان با اطمینان گفت که سفر به پیشرفت تحصیلی کمک می‌کند.
مواجهه کودکان با مکان‌ها و فرهنگ‌های جدید یکی از بهترین روش‌ها برای تحریک حس کنجکاوی آنهاست و تأثیرات شگفت‌انگیزی بر روی فرایند یادگیری کودکان دارد. کودکان می‌توانند مهارت‌های ارزشمندی که در طول سفر به دست می‌آورند، را در بازگشت به خانه در تمرین‌ها و فعالیت‌های روزمره‌شان به کار بگیرند. تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که سفرهای خارجی به طور معمول عملکرد تحصیلی کودکان را بهبود می‌بخشد؛ تأثیر سفر بر پیشرفت تحصیلی به ویژه در سطوح بالاتر و زمانی که فرزندتان وارد دبیرستان و دانشگاه می‌شود یا به کار مشغول می‌شود، بیشتر مشهود می‌شود.
5ـ کودکان پذیرش و تحمل را حین سفر تمرین می‌کنند
سفر با چالش‌های فراوان همراه است و انعطاف‌پذیری لازمه غلبه بر این چالش‌ها است. بدترین و بهترین جنبه‌های شخصیتی افراد حین سفر آشکار می‌شود و از این رو در سفر فرصت‌های فراوانی برای تمرین کردن درس‌های باارزش زندگی وجود دارد. کودکان در سفر می‌آموزند که خود را با موقعیت‌های جدید تطبیق بدهند، با چالش‌های مختلف مواجه شوند و هنگام رویارویی با اتفاقات غیرمنتظره زندگی منعطف و صبور باشند.
ایستادن در صف‌های طولانی برای دیدن جاذبه‌های گردشگری، تحمل پروازها و سفرهای طولانی با اتوبوس و همچنین تصمیم‌گیری گروهی، فرصت‌هایی را برای بیان وجود و دفاع از حقوق کودکان فراهم می‌کند و آنها از این تجربه‌ها درس‌های مفیدی برای زندگی می‌آموزند. تصمیم‌های عملی که تمام اعضای خانواده با هم برای حل مسائل و برنامه‌ریزی سفر می‌گیرند، به مهارت‌های مفیدی تبدیل می‌شود که در آینده به رشد و توسعه فرزندانتان کمک می‌کند.
6ـ سفر روشی فوق‌العاده برای تقویت جامعه‌پذیری است
برخی والدین فکر می‌کنند که بیرون کشیدن کودکان از کلاس درس و به سفر بردنشان باعث می‌شود کودکان نتوانند با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کند و با جامعه آشنا شوند، اما واقعیت دقیقاً برعکس است. سفر کردن این امکان را برای کودکان فراهم می‌کند تا با افرادی از تمام طبقات جامعه با ملیت‌ها و سن‌های مختلف ارتباط برقرار کنند و درنتیجه زندگی پربارتری داشته باشند.
شکی نیست که مدرسه برای رشد کودکان و معاشرت با دوستان بسیار مهم است، سفر نیز مملو از طیف گسترده‌ای از فرصت‌های جامعه‌پذیری است؛ فرصت‌هایی که معمولاً در مدرسه و زندگی روزمره به دست نمی‌آید. ترکیب این دو جامعه‌پذیری فوق‌العاده‌ای را ایجاد خواهد کرد.
7ـ کودکان خودکفاشدن و راهکارهای مقابله با کسالت و خمودگی را در سفر می‌آموزند
یادم نمی‌آید چند بار صدای ناراحت بچه‌ها را شنیده‌ام که: «مامان حوصله‌ام سر رفته!». طبیعی است والدین فکر کنند که مسئولیت سرگرم کردن فرزندانشان با آنها است. اما سفر رویکرد دیگری را در اختیار میگذارد: کودکان در سفر یاد می‌گیرند که جهان پیرامونشان را کشف کنند و با علائق خاص خود سرگرم شوند. سفر به کودکان قدرت می‌دهد تا برای خود تصمیم بگیرند، برای وقت آزادشان برنامه‌ریزی کنند و با کارهای لذتبخش در دام «کسالت» نیفتند.
سفر به راستی تجربه‌ای جادویی است. سفر ابزاری شگفت‌انگیز برای رشد کودکان است و بنیان مستحکمی را برای رشد و پرورش کودکان در میهن، فرهنگ و خانواده‌شان ایجاد می‌کند. دوست دارید فرزند کوچکتان را به کدام نقطه دنیا ببرید؟
